3.3.1 Προετοίμασε την ομάδα – Πρακτικές μέθοδοι

Σε αυτή τη σελίδα θα αναπτύξουμε τις τρεις αρχές που περιγράψαμε στην προηγούμενη ενότητα και θα δώσουμε πρακτικές συμβουλές για το πώς μπορούν να εφαρμοστούν αυτές οι αρχές κατά την προετοιμασία της ομάδας για τις δύσκολες ερωτήσεις που θα προκύψουν από την υλοποίηση της καμπάνιας. Είναι εύκολο να λες ότι πρέπει να έχουμε ανοιχτό μυαλό, ευγένεια και αφοσίωση, είναι όμως άλλο πράγμα να τα εφαρμόζεις στην πράξη της δουλειάς σου. Εδώ θα περιγράψουμε τρεις πρακτικές μεθόδους που θα βοηθήσουν την ομάδα σου σε αυτή της την προσπάθεια.

 

Μέθοδος 1: Άρχισε τη συζήτηση αποφασισμένη/ος να είσαι ανοιχτή/ος.

Όπως αναφέραμε και όταν συζητούσαμε για τις αρχές, η βασική ιδέα εδώ είναι να ανοίξεις μια κουβέντα όπου θα κάνεις ερωτήσεις για να μάθεις τις απόψεις και τα συναισθήματα του κοινού σου και να δημιουργήσεις κλίμα ενσυναίσθησης, να βρεις κοινό έδαφος, αλλά και να εκφράσεις τις δικές σου απόψεις. Με όρους στόχευσης της συνηγορίας, η προσέγγιση αυτή μπορεί να φαίνεται αδύναμη· όμως πολλοί άνθρωποι από το μέσο κοινό δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία να αντιπαρατεθούν με άλλες απόψεις στο πλαίσιο μιας συζήτησης όπου εισακούονται οι δικές τους απόψεις. Άρα μια τέτοια προσέγγιση μπορεί να έχει εντυπωσιακά αποτελέσματα.

Πρέπει να θεωρείς δεδομένο ότι οι συνομιλήτριές/τές σου από το μέσο κοινό έχουν κάτι να πουν και ότι νομιμοποιούνται να έχουν αγωνίες σε σχέση με το ζήτημα. Έτσι, ανοίγοντας την κουβέντα, προσπαθείς να «εξερευνήσεις τις απόψεις των δύο πλευρών»,1 ακούγοντας ώστε να καταλάβεις, προσπαθώντας όμως ταυτόχρονα να γίνεις κατανοητή/ός. Με βάση την πρακτική εμπειρία από καμπάνιες2  και διαπραγματεύσεις,3  προτείνουμε τις παρακάτω τεχνικές:
 

α. Δημιούργησε έναν ασφαλή χώρο για συζήτηση:

• Στη συζήτηση να δείχνεις σεβασμό, ηρεμία και διάθεση για βοήθεια.
• Άρχισε εντοπίζοντας έναν κοινό στόχο της συζήτησης, αλλά να είσαι ταυτόχρονα αυθεντική/ός και να υπερασπίζεσαι τις απόψεις σου.
• Βάλε τις βάσεις για μια συμπεριληπτική συζήτηση.

β. Άκου τι έχουν να πουν: 

• Κάνε ερωτήσεις με ανοιχτή έκβαση, π.χ. «πες μου περισσότερα…», «βοήθησέ με να καταλάβω…».
• Αναγνώρισε και δέξου τα συναισθήματα των συνομιλητριών/τών σου.
• Ζήτησέ τους να δώσουν προσωπικό χαρακτήρα σε αυτά που λένε, αν είναι δυνατόν.
• Επαναλάμβανε αυτά που λένε με άλλα λόγια, για να τα διευκρινίσεις και να δείξεις ότι τα κατάλαβες.
• Προσπάθησε να περνάς τα μηνύματά σου αρχίζοντας με το «εγώ» παρά με το «εσύ», το οποίο μπορεί να ακουστεί επικριτικό και να διαταράξει την ισορροπία της κουβέντας.

γ. Υποστήριξε τις απόψεις σου για να διευρύνεις τη συζήτηση: 

• Πρόσθεσε τις απόψεις και τις θέσεις σου αρχίζοντας με «Ναι, και…», ώστε να δείξεις ότι θέλεις να διευρύνεις τη συζήτηση και όχι να αρχίσεις μια σύγκρουση.
• Αναγνώρισε και δέξου τα δικά σου συναισθήματα.
• Πλούτισε και προσωποποίησε την κουβέντα με δικές σου προσωπικές ιστορίες· πρόσθεσε εκεί τις απόψεις σου.
• Μην κολλάς στα πλαίσια της άλλης πλευράς· διαφώνησε με σεβασμό και άλλαξε το πλαίσιο. 

Είναι δύσκολο να ακολουθήσεις αυτές τις συμβουλές αν δεν τις έχεις δει πρώτα να εφαρμόζονται στην πράξη. Ας δούμε λοιπόν πρώτα το παράδειγμα ενός ακτιβιστή που χρησιμοποιεί κάποιες από τις παραπάνω τεχνικές:

 

 

Η καμπάνια αυτή είχε στόχο να κινητοποιήσει το κοινό. Στο βίντεο βλέπουμε έναν ακτιβιστή να μιλάει με μια εν δυνάμει ψηφοφόρο στην πόρτα του σπιτιού της. «Σε αυτή τη συζήτηση, που καταγράφηκε τον Μάρτιο του 2016, ένας εθελοντής του Leadership LAB μιλάει με μια ψηφοφόρο στο Λος Άντζελες για τη συμπερίληψη διεμφυλικών ανθρώπων στους νόμους περί μη διάκρισης. Το βίντεο αυτό είναι η σύντομη εκδοχή μιας μεγαλύτερης συζήτησης. Ορισμένα ονόματα αποσιωπούνται για λόγους ιδιωτικότητας».5

Εάν παρατηρήσεις πώς εφαρμόζει ο ακτιβιστής τις τεχνικές που περιγράψαμε παραπάνω, θα δεις ότι πραγματικά δημιουργεί μια θετική, συμπεριληπτική και ενθαρρυντική ατμόσφαιρα και καταφέρνει να μετατοπίσει την εν δυνάμει ψηφοφόρο στα 30 λεπτά της συνομιλίας τους. Το σημείο καμπής στη συζήτηση οφείλεται στην ικανότητά του να συνδέσει τη δική της εμπειρία (άνιση μεταχείριση λόγω διαφορετικότητας) με τη δική του εμπειρία, την εμπειρία της ανιψιάς της, κι από εκεί να επαναφέρει την κουβέντα στον νόμο. Αυτή η σύμπτωση των εμπειριών κάνει τη γυναίκα να υποστηρίζει δυναμικά την άλλη άποψη στο τέλος της κουβέντας: «Να τους αφήσουμε να είναι ο εαυτός τους» – «ας το εκφράσουν, χειρότερο είναι να το κρύβουν».

Για να κατανοήσουμε καλύτερα αυτή την προσέγγιση, την αναλύουμε με βάση τις τεχνικές που περιγράψαμε παραπάνω:
 

α. Δημιούργησε έναν ασφαλή χώρο για συζήτηση:

• Το κλίμα είναι εποικοδομητικό, ανοιχτό, μη επικριτικό, υπάρχει θετική ενδυνάμωση στο 95% του χρόνου, ώσπου εμφανίζεται μια ευκαιρία για να εκφραστούν αντιρρήσεις, μόνο όμως αφότου ο ακτιβιστής είναι βέβαιος πως έχει δημιουργήσει μια καλή σύνδεση.
• Ο ακτιβιστής συνδέει την προσωπική εμπειρία της άνισης μεταχείρισης λόγω διαφορετικότητας με τη δική του εμπειρία: βρίσκει έτσι έναν όμορφο τρόπο να συνδεθεί.

β. Άκου τι έχουν να πουν:

• Είναι εμφανές ότι υπάρχει θετική ενδυνάμωση. Ακόμη και όταν εκφράζονται κάποια κακόβουλα στερεότυπα, ο ακτιβιστής παραμένει θετικός.
• Ο ακτιβιστής αποδέχεται διαρκώς τα συναισθήματα της γυναίκας, π.χ. «Λυπάμαι πολύ που το ακούω αυτό».
• Ρίχνει μεγάλο βάρος στη σύνδεση με τη δική της ιστορία, πώς της φέρονται άσχημα επειδή είναι διαφορετική, και με την ιστορία της διεμφυλικής ανιψιάς της.
• Χρησιμοποιεί το πρώτο πρόσωπο («εγώ») έως ότου σιγουρευτεί ότι κινείται πια σε πιο γερό έδαφος, και μόνο τότε αρχίζει να χρησιμοποιεί το «εσύ» για να ανατρέψει τα στερεότυπα.

γ. Υποστήριξε τις απόψεις σου για να διευρύνεις τη συζήτηση:

• Είναι εντυπωσιακό πώς δαμάζει ο ακτιβιστής τις αντιδράσεις του στα δικά του σημεία ανάφλεξης: δεν αντιδράει ούτε στα κάπως επιθετικά στερεότυπα στην αρχή.
• Αρχίζει αμέσως να αναφέρεται στην ανιψιά στο θηλυκό γένος, και τοποθετείται έτσι με σαφήνεια στο ζήτημα.
• Χρησιμοποιεί το «Ναι, και» για να προσθέσει τις δικές του εμπειρίες – τον διεμφυλικό φίλο του και τη δική του ομοφυλοφιλία.
• Η δική του προσωπική εμπειρία δημιουργεί μεταξύ τους δεσμό.

Μόλις ο ακτιβιστής σιγουρευτεί ότι έχει θεμελιωθεί η ενσυναίσθηση, επιστρέφει στις αρχικές δηλώσεις της γυναίκας για τα διεμφυλικά άτομα, και ειδικά στην άποψη ότι αποτελούν απειλή για τα παιδιά, και αντικρούει αρκετά έντονα τις θέσεις αυτές.

 

Μέθοδος 2: Φτιάξε μια «συναισθηματική πανοπλία» για τις απαιτητικές συζητήσεις.

Πολλοί από εμάς έχουμε έρθει σε επαφή με τις απόψεις του μέσου κοινού και ξέρουμε ότι είναι συχνά δύσκολο να αντιπαρατεθούμε μαζί τους. Υπάρχει όμως και μια καλή πλευρά, ότι το μέσο κοινό είναι κατά κανόνα άνθρωποι καλών προθέσεων, και όταν κάνουμε καμπάνιες καλό είναι να ασχολούμαστε με τις αγωνίες τους.6  

Ωστόσο, αν έχεις εμπειρία από τον δικαιωματικό χώρο, οι πεποιθήσεις του μέσου κοινού μπορεί να είναι πραγματικά δύσπεπτες και να προκαλούν θυμό. Εάν όμως θυμώσεις, κινδυνεύεις να χάσεις τη συναισθηματική σου ισορροπία στην κουβέντα και να αντιδράσεις με τρόπους που γενικά δεν βοηθάνε, θα λέγαμε μάλλον ότι κλείνουν την πόρτα σε έναν διάλογο, ο οποίος θα σε βοηθούσε να κινητοποιήσεις το μέσο κοινό μέσω της ενσυναίσθησης.

Υπάρχει όμως τρόπος να προετοιμαστείς ώστε να αποφύγεις τις μεγάλες συναισθηματικές μεταπτώσεις στις συζητήσεις; Υπάρχει, και είναι μια διαδικασία που την ονομάζουμε «συναισθηματική πανοπλία». Για να είμαστε σαφείς, δεν εννοούμε να μην είσαι αυθεντική/ός στην έκφραση των συναισθημάτων σου ή να «κλειδώσεις» συναισθηματικά. Στόχος είναι να μην κλείσεις την πόρτα χωρίς να αξιοποιήσεις την ευκαιρία για μια ουσιαστική ανταλλαγή απόψεων.

Μια παρόμοια διαδικασία που μπορεί να φανεί χρήσιμη εδώ είναι ο τρόπος με τον οποίοι οι δικηγόροι προετοιμάζουν τις/τους μάρτυρες που αναμένεται να αντιμετωπίσουν εχθρικές ερωτήσεις κατά την κατάθεσή τους. Είναι μια συνηθισμένη διαδικασία, που στην καθομιλουμένη λέγεται και «μασάζ»: η/ο δικηγόρος εξοικειώνει την/τον μάρτυρα με τις επιθέσεις που ενδέχεται να δεχτεί στο δικαστήριο, έτσι ώστε «η/ο μάρτυρας να μην έχει προδιάθεση για μη εποικοδομητική επιθετικότητα κατά την κατάθεσή της/του».7  

Η/ο δικηγόρος ενημερώνει την/τον μάρτυρα για τις παραδοχές των αντιδίκων, τις ερωτήσεις που αναμένονται, και της/του δίνει την ευκαιρία να «προβάρει» τις αντιδράσεις της/του σε συνθήκες αυξημένης φόρτισης. Η βασική ιδέα είναι η εξοικείωση με την προσέγγιση και τις απόψεις του αντιπάλου, έτσι ώστε να μην είναι αναπάντεχη πραγματικά οποιαδήποτε τοποθέτηση, ερώτηση ή κατηγορία – και άρα να μην πυροδοτήσει υπερβολικές αντιδράσεις που μπορεί να αποβούν επιβαρυντικές. Είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε ότι αυτό δεν σημαίνει ψυχρότητα και έλλειψη συναισθηματικής έκφρασης, αλλά έλεγχο των συναισθηματικών αντιδράσεων.

Πώς όμως μπορείς να οχυρωθείς συναισθηματικά στην πράξη; Πώς φτιάχνουμε μια συναισθηματική πανοπλία για να αποφύγουμε τις συναισθηματικές εκρήξεις; Αν σκεφτούμε το παράδειγμα των δικηγόρων, ίσως ο καλύτερος τρόπος να αρχίσεις είναι να εκτεθείς στις απόψεις και τις πεποιθήσεις του μέσου κοινού-στόχου· επίσης, να παρατηρείς και να μαθαίνεις ποια είναι τα δικά σου «κουμπιά» ανάφλεξης! Στα workshop που οργανώνουμε, η διαδικασία αυτή αποδεικνύεται πολύ δύσκολη για τις συμμετέχουσες και τους συμμετέχοντες· τα παρακάτω μπορεί να βοηθήσουν:

• να μελετήσεις τους χάρτες των πλαισίων (frame maps), ώστε να καταλάβεις τις λεπτομέρειες των επιχειρημάτων τους·
• να μελετήσεις σχετικές έρευνες κοινής γνώμης για να κατανοήσεις τους ανθρώπους και τις απόψεις τους·
• να προσωποποιήσεις το μέσο κοινό: σκέψου ονόματα και χαρακτηριστικά ανθρώπων από το κοινό-στόχο·
• παιχνίδι ρόλων: ανάλαβε να παίξεις πραγματικά τον ρόλο ενός ατόμου από το μέσο κοινό, καθώς επίσης και τον ρόλο ενός ανθρώπου που προσπαθεί να κινητοποιήσει το μέσο κοινό·
• παρακολούθησε focus groups σε δοκιμές μηνυμάτων – είναι ίσως η χρησιμότερη διαδικασία: να παρατηρείς από κοντά τις λεκτικές και μη-λεκτικές αντιδράσεις ανθρώπων από το μέσο κοινό στα διάφορα εργαλεία της καμπάνιας.

 

Με το πέρασμα του χρόνου και έχοντας τόσο ποικίλες ευκαιρίες για να έρθουν σε επαφή με τις απόψεις του μέσου κοινού, οι συμμετέχουσες και οι συμμετέχοντες στο Narrative Change Lab αναφέρουν ότι γίνεται όλο και πιο εύκολο να κατανοήσουν τον τρόπο σκέψης αυτού του κοινού. Εκτός από τις συνθήκες ενός workshop, υπάρχουν και άλλοι, πιο προφανείς τρόποι να εξοικειωθείς με τα επιχειρήματα, τη γλώσσα και τους ανθρώπους από το μέσο κοινό:

• Συγγενείς, γονείς, φίλες, φίλοι, άνθρωποι που τους μιλάς στο δρόμο αποτελούν το μέσο κοινό· είναι πολύ βοηθητικό να αφιερώσεις χρόνο για να τους ακούσεις και να συζητήσεις μαζί τους
• Διάβασε τις εφημερίδες που διαβάζει το μέσο κοινό
• Δες ενημερωτικές εκπομπές και ειδήσεις στην τηλεόραση
• Βγες έξω από τη «φούσκα» σου στα social media, ακολούθησε διαμορφωτές γνώμης, influencers και ειδησεογραφικές πλατφόρμες του μέσου κοινού

 

Μέθοδος 3: Ο μόνος τρόπος να μάθεις είναι με την εξάσκηση και το feedback – learning by doing.

Είναι πραγματικά πολύ δύσκολο να υιοθετήσεις μια πιο συμφιλιωτική και ενθαρρυντική προσέγγιση με ένα κοινό με του οποίου τις απόψεις διαφωνείς. Ωστόσο, με μια καλή προετοιμασία και αρκετή εξάσκηση, η επικοινωνία γίνεται πιο εύκολη και πιο αποτελεσματική. Όταν μαθαίνεις αυτές τις μεθόδους είναι σαν να μαθαίνεις να κάνεις σωστές παρουσιάσεις ή αποτελεσματικές διαπραγματεύσεις, είναι δηλαδή κάτι που μπορεί να μαθευτεί μόνο με μια διαδικασία εξάσκησης, ανατροφοδότησης και αξιολόγησης. Στο Narrative Change Lab επενδύουμε πολύ χρόνο στην εξάσκηση και την αποτίμηση αυτών των μεθόδων· στις μεθόδους που περιγράψαμε σε αυτή την ενότητα προσπαθούμε να σου δώσουμε μια σωστή αρχική κατεύθυνση. Σου προτείνουμε ένθερμα να παίξεις με τους ρόλους στην ομάδα σου και, αν υπάρχει η δυνατότητα, να καταγράψετε σε βίντεο τις συζητήσεις που κάνετε με τους διαφορετικούς ρόλους. Ως οδηγό για το παιχνίδι ρόλων μπορείς να χρησιμοποιήσεις τα κατατοπιστικά σημειώματα που έχεις φτιάξει για την καμπάνια σου. Τέλος, όταν κάνεις τις πρώτες πραγματικές συζητήσεις με ανθρώπους από το κοινό-στόχο, θυμήσου ότι είναι πολύ σημαντικό να επενδύσεις χρόνο ώστε να τις αναλύσεις και να τις αξιολογήσεις με την ομάδα σου, ώστε να δεις πώς τα πάτε σε μια πραγματική συνθήκη.
 

• Συμφωνεί η ομάδα σου με την ανάγκη να υιοθετήσετε στην καμπάνια μια εποικοδομητική προσέγγιση, επικεντρωμένη στον διάλογο και βασισμένη στην ευγένεια;
• Πώς θα φέρεις σε επαφή την ομάδα σου με τα επιχειρήματα και τις προκαταλήψεις που θα αντιμετωπίσουν κατά τη διάρκεια της καμπάνιας; Πώς θα χτίσεις τη «συναισθηματική τους πανοπλία»;
• Πώς θα εξασκηθεί η ομάδα σου σε αυτή την προσέγγιση που επικεντρώνεται στον διάλογο και πώς θα αποκτήσει τις ανάλογες δεξιότητες;

 

<< 3.3 - 4.0 >>
 

• 1Lakoff, George (2014), Don't think of an elephant!: know your values and frame the debate : the essential guide for progressives, 2η έκδοση, Chelsea Green Pub. Co., White River Junction, Βερμόντ.
• 2HOPE not Hate (2018), Difficult Conversations. & Lakoff, George (2014).
• 3Stone, D., Patton, B., & Heen, S. (2000), Difficult conversations: How to discuss what matters most, Penguin Books, Νέα Υόρκη.
• 4Όπως αναφέρεται στο HOPE not Hate (2018).
• 5Όπως αναφέρεται στην περιγραφή στο Youtube.
• 6Lakoff, George (2014).
• 7Jenner & Block (2011), Preparing Your Witness for a Deposition: Best Practices.