4.4 Ετοιμάσου να υπερασπιστείς τις απόψεις σου
Το τέταρτο βήμα στον σχεδιασμό μιας καμπάνιας αλλαγής του αφηγήματος –Τρέξε την καμπάνια– περιλαμβάνει τέσσερις ενότητες. Σε αυτή τη σελίδα θα ασχοληθούμε με την τέταρτη: Ετοιμάσου να υπερασπιστείς τις απόψεις σου.
Η συζήτηση για το μεταναστευτικό κινείται αυτή τη στιγμή σε ένα πολύ διχαστικό πεδίο, όπου πολλοί δυνατοί παίκτες (policy makers, πολιτικοί) χτίζουν τις καριέρες τους και ρισκάρουν τη φήμη τους. Καθώς το mainstreaming των αντι-μεταναστευτικών απόψεων δυστυχώς αυξάνεται, μπορείς να είσαι σχεδόν σίγουρη/ος ότι οι καμπάνιες που έχουν μια ευφυή συναισθηματικά προσέγγιση και εμφανώς προσπαθούν να συγκινήσουν το μέσο κοινό θα στοχοποιηθούν. Οι αντιδράσεις μπορεί να εμφανιστούν με διάφορες μορφές· στο παρακάτω γράφημα βλέπεις μια μη εξαντλητική κλιμακωτή περιγραφή των αντιδράσεων αυτών, από την εποικοδομητική ανατροφοδότηση έως τις κακόβουλες προσωπικές επιθέσεις.
Εικόνα 1: Κλιμάκωση των πιθανών αντιδράσεων στην καμπάνια σου
Είναι λοιπόν σημαντικό να σκεφτείς τις πιθανές δυσκολίες και να προετοιμαστείς ώστε να υπερασπιστείς τις θέσεις σου, τόσο στο στάδιο της προετοιμασίας όσο και κατά την υλοποίηση της καμπάνιας. Σου προτείνουμε να λάβεις υπόψη σου τα τέσσερα παρακάτω σημεία.
Να είσαι έτοιμη/ος να υπερασπιστείς τις θέσεις σου δημόσια.
Εάν αναλύσουμε την κλιμάκωση των αντιδράσεων στο παραπάνω γράφημα, οι εποικοδομητικές ερωτήσεις είναι, ως ένα βαθμό, αυτό στο οποίο αποσκοπείς. Εάν δεν τεθεί καμία ερώτηση μετά την έναρξη, τότε ίσως να υπάρχει πρόβλημα, γιατί θα σημαίνει ότι η καμπάνια δεν «τραβάει». Τέτοιες διευκρινιστικές ερωτήσεις λοιπόν πρέπει να είναι ευπρόσδεκτες και η ομάδα πρέπει να είναι έτοιμη να τις απαντήσει με λεπτομέρεια και δημόσια.
Το δεύτερο επίπεδο, της επιλεκτικής προσέγγισης, είναι μια απόπειρα να οδηγηθεί η καμπάνια σου σε μια κατεύθυνση που δεν ήθελες ή δεν είχες προβλέψει – και αποτελεί συχνά μια προσπάθεια να ναρκοθετηθεί ή να περιθωριοποιηθεί η καμπάνια σου. Ανάλογα με το ποιος προσπαθεί να μεταθέσει το κέντρο βάρους και με το αν αυτή η αρνητική στροφή θα είναι ελκυστική για το κοινό, ίσως χρειαστεί να αντιδράσεις άμεσα. Στην καμπάνια του British Future προέκυψε μια τέτοια κατάσταση, όπου ήταν πολύ κρίσιμο να αντιδράσει η ομάδα άμεσα και στοχευμένα:
Όταν το British Future λάνσαρε την καμπάνια για την «Μαντίλα με τις παπαρούνες», ήταν σε μεγάλο βαθμό ικανοποιημένοι από την κάλυψη που είχαν στα ΜΜΕ-στόχους, γιατί τα μηνύματά τους μεταφέρονταν με τον τρόπο που ήθελαν. Ωστόσο, η Daily Mail έβαλε την καμπάνια σε διαφορετικό πλαίσιο: προέτρεπε τις μουσουλμάνες να αποδεικνύουν την πίστη τους φορώντας την μαντίλα. Ο τίτλος της δημοσίευσης ήταν: «Η μαντίλα με τις παπαρούνες ενάντια στους εξτρεμιστές: οι βρετανίδες μουσουλμάνες καλούνται να φορέσουν τη μαντίλα ως σύμβολο της μνήμης». Αυτό το μήνυμα, που έμοιαζε με τελεσίγραφο, καθόλου δεν συμφωνούσε με τους στόχους της καμπάνιας και δεν άρεσε καθόλου στην ομάδα. Αντέδρασαν άμεσα, δημοσιεύοντας ένα άρθρο γνώμης για να επαναπροσδιορίσουν την καμπάνια: «Πιστεύω ότι πρέπει να ξεκαθαρίσουμε μια βασική αρχή: η καθεμιά και ο καθένας είναι ελεύθερη/ος να κάνει ό,τι νομίζει. Δεν ελέγχουμε εδώ την πίστη». Όταν μιλήσαμε με την εκπρόσωπο της καμπάνιας, μας είπε ότι θα ήθελε να είχαν προβλέψει μια τέτοια αντίδραση και να την είχαν αποτρέψει πριν ακόμη εμφανιστεί.
Το πιο απαιτητικό επίπεδο είναι οι κακόβουλες αντιδράσεις και το τρολάρισμα. Μια παλιά παροιμία λέει: μην ταΐζεις τα τρολ! Για να το πούμε διαφορετικά, όταν θα σκεφτείς πώς θα αντιδράσεις, να εκτιμήσεις εάν η πηγή του τρολαρίσματος είναι έτσι κι αλλιώς αναξιόπιστη και να ζυγίσεις αν η αντίδρασή σου θα ρίξει απλώς λάδι στη φωτιά και άρα θα διευκολύνει τελικά το τρολ. Είναι πολύ βοηθητικό να συζητήσεις με την ομάδα σου και να συμβουλευτείς κάποιαν/ον με εμπειρία ώστε να καταστρώσεις μια στρατηγική για την αντίδρασή σου. Αντίθετα, μια επιπόλαιη και εν θερμώ αντίδραση μπορεί να είναι αντιπαραγωγική και τελικά να βλάψει την καμπάνια σου.
Διαμόρφωσε στρατηγικές αντίδρασης στις αναμενόμενες δυσκολίες – φτιάξε ένα plan B!
Ένας από τους συναδέλφους μας που έχει μεγάλη εμπειρία στις καμπάνιες αναπλαισίωσης αρχίζει πάντοτε αυτή τη διαδικασία αντιστρέφοντας το αφήγημα της καμπάνιας κι έπειτα προσπαθώντας να σκεφτεί σενάρια για το πώς μπορεί να τοποθετηθούν οι αντίπαλοι απέναντι στο αφήγημα. Για παράδειγμα, στην καμπάνια του Hope not Hate, το κεντρικό μήνυμα ήταν ότι η παραχώρηση άδειας ανέγερσης μουσουλμανικού κέντρου προσευχής είναι θέμα δικαιώματος στη λατρεία. Ας αντιστρέψουμε το μήνυμα: η παραχώρηση άδειας ανέγερσης μουσουλμανικού κέντρου προσευχής ΔΕΝ είναι θέμα δικαιώματος στη λατρεία. Άρχισε λοιπόν το brainstorming από αυτή την οπτική, δηλαδή: Ποιοι θα το έλεγαν αυτό; Πώς θα έχτιζαν το επιχείρημά τους ώστε να αντιταχθούν στο δικό σου; Πώς θα προσπαθήσουν να βάλουν τη συζήτηση σε άλλο πλαίσιο; Εσύ πώς θα αντιδράσεις;
Μια άλλη καλή αρχή σε σχέση με τις προβλέψιμες αντιδράσεις είναι το feedback που πήρες στη διαδικασία ελέγχου των μηνυμάτων. Ίσως να έχεις ήδη προσαρμόσει την προσέγγισή σου στο feedback αυτό, να είσαι όμως σίγουρη/ος ότι οι αντιδράσεις κατά την υλοποίηση θα κινηθούν σε ανάλογα πλαίσια. Άρα τα αποτελέσματα της διαδικασίας ελέγχου είναι μια καλή πηγή για την προετοιμασία σου σε αυτό το στάδιο.
Δεν μπορείς βέβαια να περιμένεις ότι θα προβλέψεις όλες τις πιθανές αντιδράσεις. Είναι ωστόσο χρήσιμο να «παίξεις» όσο πιο πολλά σενάρια μπορείς και να σκεφτείς πώς θα επανακαθορίσεις την καμπάνια σου σε περίπτωση σχετικά προβλέψιμων αντιδράσεων. Η περίπτωση του British Future που περιγράψαμε παραπάνω δίνει ένα παράδειγμα για κάτι που θα μπορούσε να έχει προβλεφθεί. Η στρατηγικές που θα διαμορφώσεις σε αυτό το στάδιο αποτελούν το plan B, που θα το έχεις έτοιμο εάν και όταν παρουσιαστεί η ανάγκη. Έτσι, η ομάδα δεν θα πιαστεί απροετοίμαστη, δεν θα μπει αυτομάτως σε μια θέση άμυνας ούτε θα πανικοβληθεί, αλλά θα είναι έτοιμη να εφαρμόσει ένα καλοσχεδιασμένο και προβαρισμένο σχέδιο.
Ετοιμάσου για τα απρόβλεπτα – έχε μαζί σου ανθρώπους που θα σε βοηθήσουν να διατηρήσεις την ψυχραιμία σου!
Είναι γενικός κανόνας στη δημόσια συνηγορία: ο σχεδιασμός είναι πιο πολύ αλχημεία παρά επιστήμη! Δεν ξέρεις ποτέ πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα και πώς θα αντιδράσει ο κόσμος στην καμπάνια σου. Ως εκ τούτου, ο σχεδιασμός για να αντιμετωπίσεις το απρόβλεπτο μπορεί να ακούγεται σχήμα οξύμωρο, αλλά είναι πολύ χρήσιμο να καταστρώσεις μια στρατηγική για τις αναπάντεχες δυσκολίες (και ειδικά για τις ισχυρές επιθέσεις). Για παράδειγμα, είναι πολύ βοηθητικό να μπορείς να στραφείς σε μια ομάδα συμβούλων που δεν έχουν την ίδια συναισθηματική εμπλοκή στην καμπάνια όπως τα μέλη της ομάδας και άρα μπορούν να σε βοηθήσουν να εντοπίσεις τους στρατηγικούς κινδύνους που κρύβουν οι πιθανές αντιδράσεις.
Η αίτηση για χορήγηση άδειας ανέγερσης του κέντρου προσευχής στο Σρούσμπερι ήταν μια μάλλον τοπική υπόθεση, μια συζήτηση που διεξαγόταν σε μια πόλη, σε τοπικό επίπεδο. Η προεργασία και η υλοποίηση της καμπάνιας έγιναν από τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο του 2013. Στις 22 Μαΐου όμως, ισλαμιστές σκότωσαν έναν στρατιώτη σε έναν δρόμο του Λονδίνου, πράγμα που πυροδότησε μια αντι-μουσουλμανική ρητορική στον Τύπο. Εκμεταλλευόμενη την ευκαιρία, η ακροδεξιά ομάδα English Defence League (EDL) οργάνωσε πορεία ενάντια στην αίτηση ανέγερσης, αυξάνοντας έτσι την ένταση γύρω από το ζήτημα. Ήταν μια απρόβλεπτη στιγμή στην εξέλιξη της καμπάνιας, η οποία μάλιστα πόλωσε τους υποστηρικτές της, γιατί κάποιοι ήθελαν να διαμαρτυρηθούν ενάντια στο EDL. Ωστόσο, το Hope not Hate κατάφερε να τους πείσει ότι κάτι τέτοιο δεν θα εξυπηρετούσε τους σκοπούς της καμπάνιας, γιατί τότε και οι δύο πλευρές θα παρουσιάζονταν ως ακραίες στα μάτια των κατοίκων της μικρής συντηρητικής πόλης.
Ετοιμάσου να αντιμετωπίσεις προκλήσεις από εκεί που δεν το περιμένεις – ακόμη και μέσα από τον ίδιο σου τον κύκλο.
Το να απευθύνεσαι και να προσπαθείς να κινητοποιήσεις το μέσο κοινό είναι μια επικοινωνιακή τακτική που δεν την υποστηρίζουν όλες και όλοι. Μάλιστα, ορισμένες και ορισμένοι από πιο αριστερούς κύκλους είναι πολύ επιφυλακτικές/οί σε σχέση με τη μετατόπιση του μηνύματος προς μια πιο συντηρητική κατεύθυνση. Έχουμε συζητήσει επ’ αυτού αναλυτικά στο Βήμα 1, ειδικά όσον αφορά την αναζήτηση ενός αφηγηματικού χώρου για το μήνυμά σου όπου να νιώθεις άνετα. Δυστυχώς, πολλοί άνθρωποι «ψημένοι» στις καμπάνιες έχουν να διηγηθούν ιστορίες για έντονες αντιδράσεις που προέκυψαν ακριβώς από όσες και όσους θεωρούσαν δεδομένες/ους υποστηρίκτριες/τες στις καμπάνιες τους, όπως το παράδειγμα στο παρακάτω πλαίσιο:
Η καμπάνια «Μαντίλα με παπαρούνες» του British Future είναι ένα καλό παράδειγμα καμπάνιας με την οποία δεν ένιωθαν άνετα άνθρωποι από την Αριστερά – η επίκληση στον πατριωτισμό βασιζόταν σε μια ιστορική στρατιωτική νίκη. Όντως, η καμπάνια δίχασε:
- Σε ένα γνωστό αριστερό έντυπο, ένας αρθρογράφος διατύπωσε την εξής άποψη για την καμπάνια: «Η μαντίλα με τις παπαρούνες είναι ισλαμοφοβία σε φλοράλ μοτίβο».
- Χρήστες από την Αριστερά τρόλαραν στο Twitter τα μοντέλα που φοράνε τη μαντίλα στην κεντρική φωτογραφία της καμπάνιας, και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό, ώστε οι γυναίκες αυτές αρνήθηκαν να συμμετέχουν σε οποιαδήποτε άλλη προγραμματισμένη δράση της καμπάνιας.
Με όρους αντίδρασης στην καμπάνια, το British Future είχε προβλέψει την κριτική της Αριστεράς και δεν τους ανησύχησε τόσο, γιατί οι υποστηρίκτριες/ές της οργάνωσης δεν προέρχονται κυρίως από αυτόν τον πολιτικό χώρο. Κατά την προεργασία είχαν εστιάσει περισσότερο στις αντιδράσεις από το μέσο κοινό.
Από την εμπειρία μας ξέρουμε ότι οι πολλές από τις οργανώσεις με τις οποίες συνεργαζόμαστε έχουν σοβαρές ανησυχίες μήπως χάσουν την υποστήριξη από τη βάση τους. Προτείνουμε λοιπόν να αφιερώσεις χρόνο ώστε να προετοιμάσεις τη βάση σου, να είναι ενήμερη ότι έρχεται μια τέτοια καμπάνια και να ξέρει γιατί διάλεξες αυτήν την προσέγγιση για τα μηνύματά σου. Στην καλύτερη περίπτωση, μπορεί να είναι χρήσιμο μαζί με την καμπάνια που απευθύνεται στο μέσο κοινό να οργανώσεις παράλληλα μια άλλη που θα απευθύνεται στη βάση σου· οι δυο αυτές καμπάνιες μαζί μπορούν να αποτελέσουν μια έξυπνη ευρύτερη στρατηγική προσέγγιση ώστε να επιτύχεις κοινούς στόχους στην ίδια στρατηγική κατεύθυνση. Η προσέγγιση αυτή αποτυπώνεται σε μία από τις 12 συμβουλές μας, όπου σε προτρέπουμε να φτιάξεις ένα κίνημα βασισμένο σε διαφορετικές προσεγγίσεις ανάλογα με το τμήμα του κοινού στο οποίο απευθύνεσαι, πάντοτε με σεβασμό σε όσες και όσους υπηρετούν την κάθε προσέγγιση.
- Τι είδους αντιδράσεις περιμένεις στο αφήγημά σου (από εποικοδομητικές έως τρολάρισμα); Από ποιες πηγές; Σκέψου ποιες μπορεί να είναι οι πηγές των δυσκολιών.
- Τι σχέδιο έχεις για να ανταποκριθείς σε αυτές τις αντιδράσεις αν προκύψουν;
- Με ποια διαδικασία θα διαμορφώσεις τη στρατηγική σου αντίδραση στις αναπάντεχες προκλήσεις και ποιες/ποιοι θα συμμετέχουν σε αυτή τη διαδικασία;